نئولائیسیته برای تغییر قوانین مربوط به قتلهای ناموسی در ایران- شیردخت زیارتی
: شیردخت زیارتی، دکتر در اقتصاد آموزشی از دانشگاه سوربن، استاد سابق دانشگاه، مشاور سازمانهای بین المللی ( یونسکو و برنامه توسعه سازمان ملل و مدیر پروژه مطالعاتی بانک جھانی و اتحادیه اروپا ).
– ” قتل در پناه قانون” به بهانه دفاع از ناموس، در ایران متاسفانه اتفاق جدیدی محسوب نمی شود. نگاهی به آمار رسمی ” قتلهایی ناموسی ” نشان می دهد که بطور متوسط هر دو روز یک زن در عرض دو هفته آخر ماه ژانویه سال 2025 کشته شده است ( ایران اینترنشنال، افزایش آمار زن کشی در ایران، 3 فوریه 2025 ) . ” زن کشی ” در ایران متاسفانه عادی شده است. بر اساس آمارهای رسمی در دو سال گذشته 165 مورد ” زن کشی ” در نقاط مختلف ایران رخ داده است.
– برای این زنان که می بایست خانه محل امنی برای زندگی شان می بود و مورد حمایت شوهر، برادر، پدر و پسر خود می بودند به دست مردان خانواده خود کشته شده اند ( روزنامه شرق چاپ تهران چهارشنبه 14 تیر1402 ). 41 مورد آن در حوالی پایتخت بوده است. این آماری است که اعلان شده، وگرنه زن کشی بسیار بیشتر رخ می دهد و پنهانی است و به اسم خودکشی یا تصادف خانگی گزارش می شود برخی مقالات دانشگاهی از 450 مورد، مسمومیت غذائی، قتل ناموسی بطور سالانه خبر می دهند.
– از 165 مورد اعلام شده، علت 87 قتل اختلاف خانوادگی ذکر شده ۳۸ قتل با عنوان ” ناموسی ” اعلان شده، برای 30 مورد، دلیل روشنی اعلام نشده و 10 مورد هم ” مسائل مالی ” ذکر شده است. ( VOA, Google, 2024 ) 65 درصد از موارد ” زن کشی ” در ایران توسط شوهران انجام می شود، 10 درصد برادرها، ۸ درصد پدرها و حتی حدود ۶ درصد پسرها و ۱۱ درصد به دست سایر مردان خانواده رخ می دهد.آمار کمیته مبارزه علیه قتل های ناموسی سایت stophonorkillings.org نشان می دهد که 186 قتل ناموسی در 2024 روی داده است و هر روزه نام زن و دختر دیگری که به این دلیل کشته شده ذکر میکند. اخیرا دختر 17 ساله ای ( کنی عبداللهی ) به دست پدرش در آذربایجان و زنی 18 ساله ( کوثر دارابی ) به دست شوهرش در کرمانشاه کشته شد. بقدری زن کشی در ایران آزاد است که خواستگاری پس از رد شدن تقاضای ازدواج غزاله حدودی را آتش زد.
– قوانین اسلامی بر مبنای فرهنگ زن ستیز 1400 پیش، پدر دختر کش را دارای ” حق خون ” می داند و عملا از مصونیت برخوردار می کند و می تواند با وجود قتل از مجازات مصون باشد، یا بسیار کم در زندان بماند، گاهی بعد از یک هفته آزاد می شود. پدر در صورت قتل فرزند، تنها به پرداخت دیه ( مبلغی پول به ورثه مقتول که آنهم برای کشتن زن یا دختر نصف مبلغ دیه مرد است ) و حبس تعزیری محکوم می شود. اگر دختر خودش را کشته باشد ورثه مقتول خودش است و اگر مادر دختر را قبلا نکشته باشد شامل او هم می شود.
– جواز آدم کشی بوسیله قانونگذاران در حکومت اسلامی ارتجاعی، صادر می شود و قوانین که نشانه فقر فرهنگی منطقه و عقب ماندگی است چنین نوشته شده است : مطابق ماده 630 مجازات اسلامی ” هرگاه مردی همسر خود را در حال زنا با مردی اجنبی مشاهده کند و علم به تمکین زن داشته باشد، می تواند در همان حال آنان را به قتل برساند و در صورتی که زن مکره باشد ( تجاوز جنسی باشد)، فقط مرد را می تواند به قتل برساند. “
– پدر دنیا رضایی فقط یک هفته پس از قتل دخترش آزاد شد.
۔ پدر رومینا اشرفی که سر دختر ۱۴ ساله اش را با داس برید، به ۹ سال حبس و پرداخت دیه و هم چنین ۲ سال حبس از باب تشویش اذهان عمومی محکوم شد. این مرد در دادگاه، وقتی ازش می پرسند چرا دخترت را کشتی و چرا دوست پسرش را نکشتی؟ جواب داد دوست پسرش ” مرد ” بود و اگر می کشتم ” قصاص ” می شدم. یعنی بطور واضح دختر14 ساله اش را سر برید چون ” دختر کشی ” جوازش صادر شده بود. عملا قانونگذار شریک جنایت است. این مرد یک ماه قبل از وکیلی تحقیق کرده بود و می دانست که مجازات برای کشتن دخترش خیلی کم است. یعنی قانون، تشویق کننده ” دختر کشی ” است. برادر کوچک دختر، زمان قتل در همان اتاق حضور داشت. مادرش در پشت در اتاق نمی توانست وارد شود، چون در را از داخل پدر قفل کرده بود. ضجه مادر پشت در، گریه برادر و التماس دختر فایده ای نبخشید. قاتل با تصمیم قبلی در حضور برادر کوچکش او را کشت.
– شوهر مونا حیدری کودک همسر 17 ساله که پس از ضرب و شتم، شوهرش سرش را برید و سر بریده شده او را در دست، در خیابان با افتخار می چرخاند و قدم می زد، فقط به هفت ونیم سال حبس تعزیری برای جنبه عمومی پرونده و هشت ماه حبس برای ” ضرب و شتم عمدی ” محکوم شد. مونا، کودکی که به خلاف میلش به عقد پسرعمویش در آمده بود و به ترکیه گریخته بود، توسط اقوام عودت به ایران داده شده بود، بعد او را به دست شوهر ( پسر عمو ) دادند. او هم مونا را، ضرب و شتم کرد، سرش را برید و در خیابان چرخاند.
– دختر کشی دیگری در ایلام ” مبینا زینی وند ” که به دلیل رابطه با یک پسر، با اسلحه شکاری به دست پدرش در سن 18 سالگی به قتل رسید. ( 8 شهریور 1403)
– اگر مردی زنی را بکشد، با قانون ” دیه ” باید خانواده مقتول نیم دیه را بپردازند تا مرد قصاص شود. در حالیکه اگر زنی حتی به دلیل دفاع از خود در مقابل تجاوز جنسی مردی را بکشد، قصاص می شود. ریحانه را اعدام کردند چون مرد متجاوز را کشته بود.
– قتل ناموسی شکلی عمیقا نگران کننده از شدیدترین نوع خشونت است که در جوامع مردسالار و غالبا مذهبی، فرهنگی شده است. گرفتن حق حیات از زنان که از کودکی به شوهر داده شده اند و در کشوری که چند همسری برای مردان وجود دارد، بعنوان قتل ناموسی جنایت علیه بشریت است. قتل های ناموسی در ایران، افغانستان، پاکستان، ترکیه، عراق، سوریه، عربستان و مصر و برخی کشورهای آفریقائی بخصوص اسلامی ادامه دارد. کردستان عراق از هر هزار زن یکی به دلیل ناموسی کشته می شود.
– وقتی قتل ناموسی مجازات مانند قتل های عمد دیگر ندارد، در جامعه باز تولید می شود. وقتی شوهر مونا حیدری که سر زنش را برید فقط چند سال زندان گرفت ( 5/7 سال )، دیده شد که شوهر فاطمه بریهی نیز سر زنش را برید بنابراین خشونت در جامعه باز تولید شد. همینطور مجازات سبک پدر رومینا اشرفی که پدرش با داس سرش را برید با کشته شدن ریحانه عامری در کرمان ( با تیر کشته شد )، باز تولید شد.
– حکومت دینی شرایط را برای آسان کردن ” زن کشی ” فراهم کرده است. لایحه تامین امنیت زنان در ایران هفت سال در انتظار گرفتن تائید از قوه قضائیه مانده است و هر بار از نوبت رسیدگی خارج میشد و به تعویق می افتاد. یعنی مسئولین قوه قضائیه با تعویق انداختن تأیید لایحه تامین امنیت زنان شریک جنایاتی محسوب میشوند که به دلیل انجام ندادن وظیفه شان انجام گرفت. اینها از مردم حقوق می گیرند و زن کشی را آزاد گذاشته بودند. گویا بالاخره بعد از سالها تأیید شد.
– قتل در پناه قانون، کار را بجائی رسانده که دادستان استان کردستان خواستار ” برخورد با منتشر کننده خبر و نه قاتل ” شده است! خبر آتش زدن دختری جوان توسط پدرش منتشر شده بود. خبرنگاری که خبر قتل این دختر را که یک ” کودک همسر” بوده منتشر کرده، مدت یازده روز بازداشت کردند! قانون در خدمت قتل های ناموسی است و نه برای جلوگیری از آن. دادستان کردستان عملا مجرم است چون خبرنگار را برای اجرای شغلش بازداشت کرده و قاتل را آزاد کرده است.
– بسیاری از موارد قتل فقط به دلیل سوء ظن و توهم انجام شده اند.
– قتل های ناموسی از خصیصه های دوران حکومت اسلامی ولایت مطلقه نیست، گرچه در این دوران رایج تر است. حتی در زمان قبل از انقلاب هم وقتی دختری به پلیس مراجعه می کرد و می گفت جانش در خطر است، بجای اینکه پلیس او را به جای امنی مثل بهزیستی ببرد و ازش محافظت کند، او را به خانواده تحویل می دادند. چون خانواده خود را ” صاحب خون ” میدانست و دختر با اطلاع پلیس کشته می شد.
– در کشوری مثل ایران، افغانستان، عراق، بخصوص کردستان عراق که رکورد ” زن کشی ” را در دنیا ربوده است. جنایات شوهر، پدر، برادر و پسر و سایر مردان خانواده به اصطلاح ” با ناموس ” و در اصل ” بی وجدان ” و ” جانی ” که خود چند همسری را برای خودشان می پسندند، مورد چشم پوشی قانونی قرار می گیرد. اگر بظاهر مجازاتی هم برای قتل ناموسی در نظر گرفته شود، بعد از مدتی کوتاه، منع تعقیب صادر میشود و قاتل آزاد میگردد.
– فقر فرهنگی و کودک همسری در منطقه بیداد می کند. در ایران آمار رسمی 17 درصد کودک همسری و 5 درصد کودک مادری در سال 2023 گزارش شده است که کودک صیغه ای ها را در برنمی گیرد.
– براساس ماده 612 قانون مجازات اسلامی، هر کسی مرتکب قتل عمد شود و شاکی نداشته ( یا شاکی داشته ولی از قصاص گذشت کرده باشد) در صورتی که اقدام وی بیم تکرار برای مرتکب یا دیگران داشته باشد ( یعنی جنایت به جامعه سرایت کند )، دادگاه مرتکب را به سه تا ده سال حبس محکوم می نماید. این نوع قانون نوشتن چه معنا دارد؟ یعنی چه اگر شاکی نداشته و خطر سرایت آن به جامعه نباشد و یا دیگر مرتکب قتل، این عمل را تکرار نکند، به سه تا ده سال محکوم می شود. مگر قانون باید ” اگر” و ” وگر” داشته باشد؟ از کجا می دانید که دیگر مرتکب قتل نمی شود یا به جامعه سرایت نمی کند؟ قتل کرده، باید مجازات مانند قتل های دیگر را برایش قائل باشند و بس. این چه نوع قتلی است که فقط اگر خطر انجام دوباره بوسیله قاتل باشد، مجازات سبک محکوم می شود. مگر قتل عمد مجازات سه تا ده سال دارد؟ چطور ریحانه را برای دفاع از خود در مقابل تجاوز، مردی را کشته بود، اعدام کردید، ؟ قتل توسط مردان خانواده با ” اگر” و ” وگر” مورد چشم پوشی قرار می گیرد؟ محل زندگی قتل گاه برای دختر و زن است. فقر فرهنگی موجب شده که مرد خودش را صاحب زن بداند و گاهی با سوء ظن یا دعوای خانوادگی و مالی او را به قتل برساند. حتی نامزد خواستگار سابق، دوست پسر و شوهر سابق زن را با چاقو می کشند یا خفه می کند. به تازگی ویدئویی در فضای مجازی پخش شده که زنی در خیابان از شوهرش طلب مهریه را کرده است و مرد در ملع عام او را با ضربات مشت کشت و هیچکس هم به کمک زن نیامد حتی کسی که فیلم را گرفته است! گرفتن فیلم برایش مهمتر از جان زن بخت برگشته بوده است.
– قتل های ناموسی فقط شامل زنان نمی شود، این ” ضد ارزش اجتماعی” قربانیهایش را از مردان هم جنس گرا یا کسانی که دو جنسیتی هستند نیز می گیرد. نمونه این امر ” علیرضا منفرد زاده ” است که به دست برادرش و پسرعموهایش به دلیل ” دگرباشی جنسی ” کشته شد.
– یکی از مواردی که مجازات اعدام دارد هم جنس گرائی است. البته در این مورد هم قانون برای ” خودی ” و ” غیر خودی ” متفاوت عمل می کند . هم جنس گرائی خودی ها که به ” با جناق بازی ” ( بعد از لو رفتن رابطه ثقفی از مسئولین رژیم و با جناقش ) و ” ملاعبه ” در حوزه های علمیه ( یا بهتر بگویم جهلیه ) امری عادی است. اما در مورد ” غیرخودیها ” قانون به طور مسخره ای اعمال می شود. در هم جنس گرائی مردان با توجه به اینکه کدامیک در عمل جنسی ” فاعل ” و کدامیک ” مفعول ” است مجازات فرق می کند. مرد مفعول مجازات اعدام دارد ( چون مثل زن تلقی می شود ). مرد فاعل فقط اگر زن داشته باشد و همسرش تمکین کرده باشد ( رضایت جنسی شوهر را بر آورده است ) اعدام می شود. یعنی با وجود زن مطیع در امر جنسی، باز هم به هم جنس گرائی پرداخته است. درغیر اینصورت مجازات اعدام ندارد.
یعنی اگر زن نداشته باشد یا زنش او را از نظر جنسی ارضاء نمی کرده قانون مجازات هم تغییر می کند.
– در کشوری که ارضاء جنسی با کودک شیرخواره دختر ( تفخیذ ) مجازات ندارد و حتی در رساله خمینی که هر ساله تجدید چاپ می شود، جایز شمرده شده، هم جنس گرائی بزرگسالان مجازات اعدام دارد. در کشورهای متمدن، اولی تجاوز به کودک محسوب شده و مجازات سنگینی دارد و دومی یعنی هم جنس گرانی بین دو فرد بالغ امری خصوصی است.
– در ایران معلم قرآن محمد گندم نژاد معروف به سعید طوسی به کودکان پسر زیادی تجاوز جنسی کرد و 14 نفر از آنها از او شکایت کردند، چون تهدید کرد که اگر او را محکوم کنند، تجاوزات سایر آخوندها را بر ملا می کند، از مجازات معاف شد و آزادانه مشغول تکرار این جنایت است.
– سالیانه حدود 78000 ” قتل ناموسی ” بنابر گزارش سازمان ملل در دنیا به دست شوهران و سایر مردان خانواده گزارش شده است. بسیار مواردی گزارش نشده و خانواده بر آن سرپوش گذاشته اند یا خود کشی ذکر کرده اند.
– مصیبتی که زنان ایرانی دارند ریشه در فرهنگ عقب مانده دارد. در تاریخ، هم قتل زنان سرشناسی مثل قره العین، در زمان ناصرالدین شاه را خواندیم که به دلیل بی حجابی ( و طرفداری از بهائیت ) با روسری او را خفه کردند. هزارها زن سنگسار شده ، فراموش شده اند.
– کلمه ” ناموس ” اهمیت خاصی در فرهنگ اسلامی دارد. مثلا زمانی که اولین مدرسه دختران به نام ” مدرسه دوشیرگان ” ساخته شده، عده ای قصد تخریب آن را داشتند. مؤسس مدرسه نام مدرسه را عوض کرد و گذاشت ” مدرسه ناموس ” و از تخریب آن جلوگیری شد.
– فرهنگ عقب مانده در زمان مشروطیت که زنان را مانند دیوانگان از حق رأی محروم کرده بودند به حدی بود که حتی کسی مانند مدرس می گفت : ” خدا آنقدر عقل به زنان نداده است که که بتوانند نماینده بشوند، پدران، برادران و شوهرانشان در مجلس از منافع آنها دفاع خواهد کرد. “
– امروزه هم با وجود حق رای، تعداد بسیار ناچیزی نماینده زن در مجلس است برای هر دو میلیون زن، یک نماینده در حالیکه برای هر یک میلیون مرد بیش از ۱۰ نماینده مرد وجود دارد. یعنی زنان تقریبا مدافعی ندارند و قدرت تصحیح قوانین ضد زن را ندارند.
– در ایران زنها حتی وقتی به آنها تجاوز می شود حق قانونی دفاع از خود را ندارند. چنانکه در مورد ” ریحانه ” دیدیم که اعدام شد چون مرد متجاوز را کشته بود.
– ” قتل های ناموسی ” بعد از جنگها نیز خشونت مضاعف است. زنها وقتی در جنگی مورد تجاوز قرار می گیرند جامعه گاهی به آنها بعنوان لکه ننگی می نگرد و به دست مردان خانواده کشته می شوند. یعنی جامعه شرم دارد و زن قربانی تجاوز را طرد می کند و گاهی زنان را آتش میزنند .
– پسر بچه ها گاهی مورد تجاوز نیروهای نظامی خودی قرار می گیرند. در جنگ ایران و عراق هم پسر بچه ها را در اختیار نظامیان قرار می دادند و آنها برای نیاز جنسی شان از کودکان استفاده می کردند. ( این جواز تجاوز صادر کردن برای آن بود که نظامیان میدان جنگ را ترک نکنند و در محل بمانند ). بعدها بچه ها را برای تمیز کردن زمین مین گذاری شده، میفرستادند. اکثرا جانشان را از دست می دادند و راز تجاوز را با خود به گور می بردند. فریدون فرخزاد حتی با هاشمی رفسنجانی به دلیل اعتراض به این امر، اختلاف پیدا کرد. این دیگر تجاوز دشمن نبود، تجاوز خودیها بود ( مرجان قبولی، نقل قول از فریدون فرخزاد، سخنرانی در بحث جمعه ها، حزب سوسیال، دمکرات و لائیک ایران، ۲۰۲۴ )
– یکی از تاکتیکهای جنگی برای درهم شکستن دشمن ” تجاوز به زنان ” آنان است. جنایت جنگی تجاوز، بر زنان بوسنی و زنان ایزدی اعمال شده است ( الهه امانی، همان منبع ) در بعضی موارد، زنی ۷۰ بار مورد تجاوز سربازان دشمن قرار گرفته و بعلت تکرر تجاوز، کشته شده است. سربازان روسی، نقل کرده اند که تحت فشار گروهی مجبور به تجاوز می شده اند. در اوکراین، سربازان روسی برای درهم شکستن روحیه مقاومت به ۱۵ زن تجاوز کردند. فکر کنید که ” نا جمهوری ” اسلامی ایران در جنگ اوکراین از روسها پشتیبانی می کند. به نوعی شریک جنایات است. بازسازی روحیه زنانی که دراثر تجاوز، نمرده اند، غیرممکن است. اثرات روحی جنگ بر مردان، از جنگ موجب خشونت به زنان و کودکانشان هم می شود. ( صبا آلاله، همان منبع ) در عرض دو هفته ، ۱۷ زن کشته شدند و بعضی را آتش زدند. باید برای زنان خانه امن ساخت. ( پروین ملک، افسانه عوض پور، خانم اسکندری همان منبع )
راهکار لائیسیته و لزوم نئولائیسیته برای پایداری آن:
– فرهنگ دین زده و قوانین عقب مانده ای که با حقوق بشر هماهنگی ندارند، نیاز مبرم جامعه را به مکانیزم لائیسیته برای اصلاح آن و به نئولائیسیته برای پایداری قوانین لائیک را نشان می دهد.
– تغییر قوانین مجازات قتل های ناموسی که عملا در پناه موازین اسلامی، راه فرار را برای قاتل هموار کرده است و یا مجازات جزئی قائل شده است با لائیسیته تحقق میبابد. همه اعم از زن، و مرد و دگرباشها در مقابل قانون مساوی خواهند بود.
– نیاز به لائیسیته و تحول فرهنگی در مورد قتل های ناموسی واضح است. قانون باید قتل های ناموسی را مانند سایر قتل های عمد مجازات کند. تا بازدارندگی در جامعه داشته باشد.
– زن ناموس هیچ کس نیست و جنایتکاران باید تحت پیگرد قانونی، مانند مرتکبین به قتل عمد قرار بگیرند.
– با لائیسیته به مبارزه با ضد ارزشهای تبعیض آمیز و خشونت، علیه زنان به پردازیم و با نئولائیسیته از طریق آموزش و پرورش نسل جوان و برنامه های آگاهسازی بزرگسالان به قتل های ناموسی پایان دهیم.
عکس رومینا اشرفی دختر 14 ساله ای که پدرش با داس سرش را در حضور برادر کوچکترش برید چون دوست پسر گرفته بود.
منابع : از همین نویسنده :
– لزوم نئولائیسیته برای کاهش نابرابری بین زن و مرد، ایران لیبرال، 2024
– مصاحبه با رادیو جوانان امروز، به مناسبت ۸ مارس روز زن، ۲۰۲۴
– خشونت علیه زنان، رادیو پارس، ۲۰۲۴
– لائیسیته و زن، رادیو پارس، 2024
– لائیسیته و اثرات در شکوفائی حقوق زنان ایران، تلویزیون اینترنتی رنگین کمان، فوریه 2024
– رضوان مقدم مصاحبه با رادیو پارس در مورد خشونت علیه زنان، 2023
