دکتر در اقتصاد آموزش از دانشگاه سوربن، استاد سابق دانشگاه، مشاور سازمانهای بین المللی ( یونسکو و برنامه توسعه سازمان ملل و مدیر پروژه مطالعاتی بانک جھانی و اتحادیه اروپا ).

سكولاریته، لائیسیته و فرا لائیسته ( لائیسیته نوین ) سه مکانیزم هستند. بعضی هنوز تعریف این سه را نمی دانند که اینجا به اختصار توضیح داده می شود. 

– سکولاریته یعنی جدائی دین از دولت، نمونه آن سکولاریته زمان محمدرضا شاه بود که گرچه دین از قوه اجرائیه یعنی از دولت جدا بود ولی از قانونگذاری جدا نبود و طبق قانون اساسی همه قوانین، باید ابتدا مورد تائید 5 مجتهد قرار بگیرد، تا قابل اجرا باشد. به همین دلیل هم مثلا روحانیون، حق رای زنان را که شاه در ” انقلاب سپید ” ش داده بود، قانونی نمی دانستند و عملا زنان، بعد از انقلاب ۱۳۵۷، با دادن طلاهایشان به خمینی، آن را خریدند و خمینی هم به رای زنان بیسواد و کم سواد، که مذهبی تر از مردان بودند، نیاز داشت و عملا زنان دارای حق رای نه برای ” انتخاب شدن ” بلکه ” انتخاب کردن ” شدند. زنان امروزه فقط 9 نماینده از 290نماینده انتصابی مجلسی نمایشی را تشکیل می دهند و سمبلیک یک وزیر زن هم در دولت است.

– در سکولاریته فقط جدائی دین از دولت بعنوان قوه اجرائیه وجود داشت و نه تنها قوه قانونگذاری بسیار تحت نفوذ مذهب بود بلکه قوه قضائیه نیز با موازین اسلامی تطبیق داشت و زنان ” حق سفر ” بدون ” اجازه شوهر ” نداشتند، ” حق ارث ” دختر نیم نسبت به سهم پسر بود و غیره. البته قوانین به حد امروز ارتجاعی نبودند و با قانون حمایت خانواده قدری مواضع عقب افتاده ارتجاعی را تعدیل کرده بودند که بعد از انقلاب که به حکومت اسلامی منتهی شد زنان حقوق ناچیزشان را هم از دست دادند.

– اما آموزش و پرورش شبه لائیک بود و فقط تعلیمات دینی را هم به آن اضافه کرده بودند. این آموزش و پرورش هم بعد از استقرار حکومت اسلامی هر روز بیشتر اسلامی شد. اسلام گرائی با تخصیص مدارس مختلط روستائی به پسرها و اخراج دختران شروع شد تا جائیکه کتب تعلیمات دینی تفکیک جنسیتی شد با وارد کردن تبعیض جنسیتی به متون و تصاویر در کتب درسی به نهادینه کردن فرهنگ دین سالار در ذهن کودکان پرداختند. نقش زنان را در اقتصاد و سیاست بسیار ناچیز نشان دادند، تا در آینده نیز زنها خانه نشین باشند و جائی در سیاست نداشته و از نظر اقتصادی محتاج به مردان خانواده باشند.

– در زمان شاه به رشد مذهب پرداخته بودند و ۲۰۰ مسجد ابتدای سلطنت پهلوی به 55000 آخر حکومت محمد رضا شاه رسیده بود. شاه به همه آخوندها حتی به خمینی که با او مخالف بود پول می داد. ( اسناد سفارت ایران در عراق نشان می داد که خمینی ۶۰۰۰ دلار در ماه دریافت می کرد ). یکی از خصوصیات سکولاریته همین است که دولت به نهاد مذهبی پول و بودجه می دهد. و عملا دین و حکومت از هم کاملا جدا نیستند. فقط دین از دولت یعنی اجرائیه جداست.

– در لائیسیته دولت بودجه ای به نهاد مذهبی نمی دهد. اگر ” سکولاریته ” فقط ” جدائی دین از دولت ” یعنی اجرائیه بود، ” لائیسته “، ” جدایی دین از حکومت ” با سه قوه قانونگذاری، قضائیه و اجرائیه است. دین و دولت در لائیسیته در کار یکدیگر مداخله نمی کنند. قوانین از نفوذ دین و مذهب پاک می شوند و قوه قضائیه مستقل است و همه شهروند و مساوی در مقابل قانون هستند. نمونه کشور لائیک فرانسه است که مهد لائیسیته می باشد. لائیسیته در کشورهای با حکومت جمهوری دیده می شود، حال آنکه کشورهای سلطنتی یا دینی هستند و یا سکولار مثل کشورهای شمال اروپا.

– در ” فرا لائیسیته ” یا ” لائیسیته نوین ” که برای کشورهای اسلامی بطور کل و برای ایران بطور اخض تدوین کردم به جدائی دین نه تنها از دولت ( مانند سکولاریته ) و هم چنین از حکومت ( مانند لائیسیته ) با سه قوه قانونگذاری، قضانیه و اجرائیه بلکه به ” جدائی دین از سیاست ” اندیشیده ام. بنابراین اگر سکولاریته را جدائی دین از دولت ولائیسیته را ” جدایی دین از حکومت با سه قوه ” بدانیم، ” فرا لائیسیته ” یا لائیسیته نوین را ” جدائی دین از سیاست ” محسوب کنیم، که بسیار گسترده تر و عمیق تر از لائیسیته کلاسیک است. ” جدائی دین از سیاست ” یعنی ” پندار لائیک، گفتار لائیک و کردار لائیک “. وقتی افراد یک ملت، ” رعایت حقوق بشر ” را آزادانه به ” رعایت موازین دینی ” ترجیح دادند وارد مرحله جدائی ” دین از سیاست ” شده اند. کشورهای اسلامی که مثل ترکیه، لائیسیته را در قانون اساسی دارند، نشان دادند که لائیسیته در کشورهای اسلامی ناپایدار است و بازگشت به اسلام گرائی دیده می شود. این امر در مورد تونس هم دیده شد.

– ” فرا لائیسیته ” یعنی ” جدائی دین از سیاست “، که به پایداری لائیسیته کمک می کند و مانع بازگشت دین سالاری در جامعه می شود. روش تحقق آن هم با سکولاریته ولائیسیته متفاوت است. سکولاریته و لائیسیته با یک رفراندوم می تواند در صورت خواست مردم برقرار شود و به پاکسازی قوانین اساسی و مدنی و آئین نامه های اجرائی بپردازد، مدرسه عمومی لائیک هم تشکیل شود و بجای تعلیمات دینی ” اسلام محور”، تعلیمات اخلاقی ” انسان محور” بر پایه حقوق بشر تدریس شود و کتب درسی از ارجاع به متون مذهبی رها شده و بجای ” دین محوری”، “علم محور” بشوند. روشهای آموزشی هم بجای تأکید بر بندگی و اطاعت، به تقویت روحیه پرسشگری بپردازند و ” خرد گرائی ” را ترویج کنند. 

– ” فرا لائیسیته ” یا لائیسیته نوین از لائیسیته کلاسیک فراتر می رود و نه تنها آموزش رسمی یعنی مدرسه عمومی دولتی را در بر می گیرد بلکه آموزش نیمه رسمی که شامل کلاسهای قرآن و امثالهم نیز هست در برمی گیرد و کلاسهای دینی برای کودکان حذف می شود. هم چنین آموزش غیر رسمی که بوسیله خانواده، تلویزیون و فضای مجازی صورت می گیرد هم مورد نظر آموزش و پرورش ” فرا لائیک ” است تا پندار لائیک و گفتار لائیک هم به کردار لائیک که مورد نظر لائیسیته کلاسیک بود، اضافه شود و به ” جدائی دین از سیاست ” بیانجامد. برای همین، بکارگیری آن نه تنها از بالا به پائین است بلکه به خصوص به رواج ” لائیسیته نوین ” از پائین به بالا می پردازد. روش تحقق آن این است که علاوه بر برنامه های تلویزیون، مدرسه کلاسهای سواد آموزی بزرگسالان و در مساجد، شوراهای روستا و شهر کلاسها و سمینارهای آگاه سازی مسلمانان گذاشته شود.

واریز وجوه به حسابهای روحانیون بعنوان خمس و زکات ممنوع و به صندوقی به نام “سهم امام ” در سازمان اوقاف منتقل می شود. هیچ کس معاف از کار و خدمت سربازی نخواهد بود و از مالیات هم معاف نیست. 

به همه پرسی برای تحقق ” فرا لائیسیته ” نیاز است و به نهادینه کردن آن با آموزش و پرورش باید پرداخت تا از رشد بی رویه مذهب در جامعه ممانعت بعمل آید و ” جدائی دین از سیاست ” را برای نسل آینده به ارمغان آورد.

در تلویزیون هم برنامه هایی با محتوای ” رعایت حقوق بشر”، برابری زن و مرد و برابری همه اتنیکها و ساکنین همه استانهای کشور با هر دین و عقیده و احترام به محیط زیست برگزار شود و بتدریج نسلی پرورش یابند و زمام امور را در دست گیرند که به ” جدائی دین از سیاست ” بپردازند و پندار لائیک، گفتار لائیک، و کردار لائیک داشته باشند. 

نکته پایانی :

طرح ” فرا لائیسیته ” بمنظور پایداری لائیسیته در کشورهای اسلامی تدوین شده است. برای 

 به    melliun.org و مقالاتی نیز در سایت iranliberalاین منظور بیش از ده مقاله در سایت

 فارسی و همچین مقاله ای به زبان فرانسه در سایت حزب سوسیال دمکرات، لائیک ایران از نویسنده این صفحات موجود است و بیش از بیست ویدئو در گوگل با نام شیردخت زیارتی قابل دسترسی است که جزئیات و برنامه این طرح را توضیح می دهم . به امید ایرانی آگاه، آزاد و لائیک.

نتیجه گیری:

– در کشورهای متمدن احکامی که خلاف حقوق بشر باشد قانونی نیست و حکم دهنده تحت تعقیب قانونی قرار می گیرد. در اسلام، قصاص ( به دار آویختن ) را در زمره اعدام محسوب نمی کنند و آن را ” حق الناس ” می خوانند. به این ترتیب اعدام ها را کمتر از میزان واقعی نشان می دهند چون موارد قصاص در آن محسوب نشده است. گرچه اعدام در دنیا بکلی ملغی نشده است، اما غیر از ایران و چین در سایر نقاط عملا بکار نمی رود. ایران حتی نسبت به جمعیتش بالاترین میزان اعدام را دارد که اگر موارد قصاص را هم اضافه کنیم بسیار بیشتر میشود.

– در ایران آینده با جمهوری لائیک و استقرار دموکراسی، لغو اعدام، قصاص، نقص عضو، تعزیر ( شلاق و شکنجه ) از اولویتهاست. افراد از هر جنس، دین و عقیده و نژاد برابر در مقابل قانون هستند. هیچکس به دلیل عقیده دینی یا سیاسی نباید مورد آزار قرار گیرد یا زندانی شود.

– با پاکسازی نفوذ دین و مذهب از قوانین اساسی و مدنی، فتوا غیر قانونی اعلام می شود و با فتوا دهنده برخورد می شود. القاب مذهبی برچیده می شوند و مرجع تقلید، آیت الله و حجت السلام و امثالهم به تاریخ سپرده می شود. 

– با ” فرا لائیسیته ” نظارت دولت لائیک بر نیروی انسانی نهاد مذهبی و کنترل دولت بر امور مالی و مادی این نهاد برقرار می شود. طلاب و نیروی مازاد حوزه دیده تغییر شغل می دهند و برای آموزش می توانند از بورس دولتی بهره مند شود. مساجد مازاد و امام زاده ها تغییر کاربردی می دهند و به مراکز آموزشی، بهداشتی، تعاونی تبدیل می شوند و یا در اختیار خدمات اجتماعی قرار می گیرند. ثروت های آستان قدس رضوی و اماکن مقدسه ملی یا بعبارتی دولتی خواهند شد و به مصرف نیازهای ملی خواهد رسید.

منابع از همین نویسنده :

– بحث آزاد جمعه ها: لائیسیته و اثرات در شکوفائی حقوق زنان ایران ، تلویزیون اینترنتی رنگین کمان بنیاد آزادی اندیشه و بیان ، 24 فوریه 2024 .

2- ارائه ی طرح جدید برای ساختار حکومت آینده، 7 فوریه 2025 .

3 – بحث آزاد جمعه ها: لائیسیته در ایران, معضلات و راهکارها؟ (بخش دوم) ، تلویزیون اینترنتی رنگین کمان بنیاد آزادی اندیشه و بیان ، 8 سپتامبر 2024 .

4 – لائیسیتۀ نوین،جدائی دین از سیاست، دکتر شیردخت زیارتی ومانی، 12 آوریل 2025.

5- لائیسیته و عدالت اجتماعی.دکتر شیردخت زیارتی ومانی، 27 آوریل 2025.