حجاب معجزه نمیکند- رامین کامران

تجدید مزاحمت حکومت برای زنان، باز هم سؤالاتی قدیمی را مطرح کرده است. اول از همه این که قدرت حاکم تا کجا می خواهد و می تواند پیش برود و دوم این که آیا بالاخره زنان مبارزند که نظام را ساقط خواهند کرد یا نه؟

از پاسخ به سؤال اول شروع می کنم که آسان تر است. در مورد حکومت، سؤال «تا کجا می خواهد؟» چندان مهم نیست. مهم این است که تا کجا می تواند و حد تواناییش هم همین است که هست و می بینیم. شاید وقاحتش کونه کرده باشد چون آخوند جماعت از این یکی هیچگاه کم نمیاورد، ولی باتری هایش شارژ نشده. بخصوص که می گویند موضع همۀ شرکای قدرت یکدست نیست.

برسیم به دومی  که فکر میکنم مهمتر است.

به نظر من، این خیال که قرار است این یا آن گروه اجتماعی، اسلامگرایی را از سریر قدرت به زیر بکشد، از اساس به دور از واقعبینی است. قدیم ها قرار بود که پرولتاریا بیاید و زنجیر های رقیت بشر را بگسلد. حتی افتضاح حکومت های کمونیستی هم نتوانست این فکر را از سر طرفداران طبقات زحمتکش خارج سازد، تا بالاخره سقوط بلوک سوسیالیستی دکان را اساساً جمع کرد، هرچند هنوز ته بساطش توسط دستفروشان ایدئولوژی در گوشه و کنار به مردم عرضه می گردد.

آن چه که ارث از مارکسیسم برای ما ماند و هنوز اسباب مزاحمت است، این فکر است که در فلان و بیسار مبارزه، یک گروه و طبقه است که باید کار را انجام بدهد یا حد اقل پیشتاز باشد. جمیع اعضای یک واحد سیاسی، اصلاً در این میدان جایی ندارند، هر کاری هست فقط یک بخش مردم باید بکنند و کوشش دستجمعی و ملی نداریم. پرولتاریا که رفت، سر و کلۀ دیگرانی پیدا شد که هیچکدام اعتبار تئوریکی در حد سلف خود ندارند، ولی در نهایت شاهدیم که جولانی می دهند.

یکی از این گروه ها زنان هستند که انواع ایدئولوژی بی رمق فمینیستی بدان ها راه مبارزه نشان می دهد و برایشان رسالت تاریخی می نویسد ـ همان طور که مارکسیسم برای کارگران نسخه نوشته بود. وارد جزئیات این ها که حتماً در حوزۀ تخصص من نیست، نمی شوم و حاجتی هم نیست. چون انواع گفتار زن مدار در پیش چشم همۀ‌ ما هست و بخصوص یکی که با وسعت بیشتر به همه عرضه شده است: این که قرار است زنان ایران را آزاد کنند. محور این رسالت، کوشش برای دستیابی به حقوق و بخصوص آزادی پوشش است و خلاص شدن از شر حجاب. می شنوید که بسیاری چنین تبلیغ می کنند که لغو حجاب اجباری نظام را به سقوط خواهد کشاند. این سخن هیچوقت به نظر من قانع کننده نیامده است و می خواستم دو کلمه ای راجع به این بگویم.

برقراری حجاب اجباری که در زمان جنگ انجام گردید و در شرایط عادی، شدنی نبود، منشأ ایدئولوژیک دارد و جز مخارج بالا به حکومت تحمیل نکرده است. درست است که بخشی، بخش عمده ای از حاکمیت بر حفظ این تحمیل اصرار می ورزد، ولی همگان به هزینۀ بسیار سنگین آن برای نظام واقفند زیرا به دلیل مقاومت سر سختانه و شجاعانۀ زنان، توجیه این کار برای حکومت روز به روز سخت تر شده است. دقت دارید که در ابتدا فقط صحبت از شرع بود و تقدسش که البته هنوز هم هست، ولی بعد اتکای به این که قانون کشوری شده و لازم الاجراست، در میان آمد، حالا هم می گویند سنت ایرانیان از دوران هخامنشی چنین بوده است… این چنگ زدن به هر دستاویز به خوبی نشان می دهد که ایدئولوژی حکومتی در توجیه این اجبار در مانده است و دائم ناچار به استمداد از منابع دیگر است.

با این لنگی ایدئولوژیک، من تصور نمی کنم که عقب نشینی در مورد حجاب که بعد از اعتراضات اخیر به روشنی قابل مشاهده بود، جا به ضد حملۀ وسیع بدهد و یا اینکه اگر احیاناً حکومت از این جا هم که هست عقب تر رفت، یعنی به ختم حجاب اجباری دل داد، به سقوطش بیانجامد.

به نظر من، اولین پیامد آزادی پوشش، خارج شدن بخش بزرگی از نیروی سیاسی زنان از میدان مبارزه خواهد بود. رسیدن به خواستی که به تمام معنا بر حق و به نهایت درجه برای زنان و عموم آزادیخواهان مهم است، ولی در عین اهمیتش، نوعی خواست صنفی است، بر ساقط کردن نظام تأثیر محدود خواهد داشت و حتماً قادر به تحقق این کار نیست، همان طور که دیگر خواست های صنفی، چه کارگری و چه… بیرون آمدن این خاری که رژیم، خود به پای خویش خلانده، می تواند حتی به عمرش اضافه کند. از خود بپرسید آیا همین آزادی نیمبند که ظرف چند ماه اخیر، با چنگ و دندان از حکومت گرفته شده است، به سقوط نزدیکش کرده یا نه؟ به اراجیف رسانه های بزرگ خارج که دائم صحبت از انقلاب و قریب الوقوع بودن مرگ رژیم، می کنند، کاری ندارم. آیا عملاً نشانی از سقوط دیده اید؟ خیلی صریح بگویم اگر ندیده اید، به احتمال بسیار قوی، حتی در صورت رسمی شدن آزادی پوشش هم نخواهید دید.

نباید تصور کرد که کارآیی سیاسی دعوای حجاب، با شدت و وسعت مزاحمتی که ایجاد میکند و تندی واکنشهایی که برمیانگیزد، نسبت مستقیم دارد. در وجود دو عامل اخیر شکی نیست، ولی توهم نداشته باشیم که پیروزی بر سر حجاب مترادف مرگ نظام اسلامی است. وقتی خواستی صنفی داشتید و به دست آوردید، داستان ختم می شود، رسیده اید به آخر خط.

اگر خواستار سقوط رژیم هستید، باید همین خواست روشن را بیان کنید، نه چیز دیگر را. تصور این که اگر فلان و بیسار مطالبه که البته مهم است و خلاف سیاست حکومت هم عمل می کند، تحقق یافت، رژیم هم سقوط خواهد کرد، نادرست است. ممکن است این طوری تکه ای از رژیم بکنید، ولی برد کارتان محدود است. موفق باشید ولی خیال پردازی هم نکنید. حجاب برای رژیم معجزه نکرد، برای شما هم نخواهد کرد.

۲۱ ژوئیۀ ۲۰۲۳، ۳۰ تیر ۱۴۰۲

این مقاله برای سایت (iranliberal.com) نوشته شده است و نقل آن با ذکر مأخذ آزاد است

rkamrane@yahoo.com