تحلیل یا مبارزه یا تبلیغ؟- رامین کامران
یکی از بحث هایی که در دوران شاه بین مبارزان جوان و عموماً مارکسیست جریان داشت این بود که مبارزه مقدم است یا تحلیل؟ خلاصه اینکه باید کتاب خواند یا اینکه تفنگ دست گرفت. جوانان پرشور می باید تصمیم می گرفتند که ببینند اول باید چیزی را که با آن مبارزه می کنیم بشناسند یا این که بدون پرس و جو سرش را ببرند.
سؤال، جواب رسمی و نهایی پیدا نکرد، ولی در عمل به نظر می آمد که راه حل دوم، یعنی عمل بدون تحلیل، غالب شده است. مبارزه در خواستاری حذف حریف خلاصه شد. خاطرۀ مبارزانی که کتاب خواندن را مغایر با مبارزه می شمردند هنوز زنده است. عاقبت کار هم که انقلاب اسلامی بود، حکایت از پیروزی جناح «مبارزان» داشت.
به هر صورت، این فصل با انقلاب اسلامی بسته شد و در مورد نظام اسلامی نشنیدیم که کسی از این سؤال ها بکند. احتمالاً به این دلیل که تحقیر همه جانبه نسبت به اسلامگرایان در حدی بود که کسی اصلاً سزاوار شناخت نمی شمردشان. عبارت «حکومت آخوندی» فقط تحقیر سیاسی نسبت به آن را در خود خلاصه نکرده است، نوعی تحقیر معرفت شناسی نیز در خود دارد که شایستۀ توجه است. کمتر کسی فکر کرده که این رژیم هم فرضاً به اندازۀ سرمایه داری، می تواند موضوع شناخت مستقل باشد.
به هر حال، سؤالی که در دورۀ شاه مطرح بود، هنوز در دورۀ ما نیز مطرح است ولی تغییر شکل داده. دو مقولۀ مبارزه و تحلیل کلاً برجاست چون قابل حذف نیست، ولی یک سومی به آنها اضافه شده که قبلاً نبود: تبلیغات.
اگر قدیم تحلیل و مبارزه از بابت اولویت عملی و ترتیب زمانی با یکدیگر در رقابت بود، امروز تبلیغات هر دو را پس رانده است و به ناحق جایشان را غصب کرده. به ناحق، چون کور است، نه می تواند حقیقت را ببیند و نه هدف ضرباتش را درست پیدا کند ولی چون از بابت عاطفی خاطر بسیاری را ارضأ می کند، بازار گرم دارد.
استبدادی بودن رژیم، ما را از تحلیل آن معاف نمی کند. اصلاً خوراک پژوهش سیاسی بیشتر از این نوع رژیم ها فراهم می گردد که در طول تاریخ دست بالا را داشته اند. از جمهوری های باستان که بگذریم، دمکراسی مال عصر جدید است و هنگامی که به دنیا نگاه کنید می بینید که در اقلیت است. از این گذشته، استبداد مترادف ناکارآمدی نیست. حکومتی که دوام می کند، آن هم چندین سال، از حد اقل کارآمدی برخوردار است، چون بر جا مانده. فقط از شکست آن در همه زمینه صحبت کردن، چشم بستن است بر واقعیت ـ کوری ارادی. اگر تصویر درستی از حریف نداشته باشیم، چگونه می توانیم علیه آن اقدام کنیم؟
تبلیغاتی که سیلاب متعفنش از همه سو بر سر ایرانیان روان شده است و مقولات اساسی کار سیاسی را در سایه قرار داده تا خود جایشان را بگیرد، نه تنها مردم را از بابت تفکر سیاسی عقب برده، بل عملاً مبارزۀ آنها را علیه رژیم فلج کرده است. سر و صدای فراوان و پست های متعدد فیس بوکی یا پیام های رنگ و وارنگ و پر شمار توییتری، مترادف شور و تحرک مبارزه نیست. همۀ اینها هیاهوست. فکر همه را مشغول می کند و وقت همه را می بلعد و این تصور را در ذهنشان جا می اندازد که دارند در راهی پیشرفت می کنند. ولی در حقیقت سرشان را گرم می کند تا نبینند که مشغول در جا زدن هستند.
۵ اکتبر ۲۰۲۱، ۱۳ مهر ۱۴۰۰
