روش انگلیسی- رامین کامران

سر بازیل لیدل هارت انگلیسی یکی بزرگترین متخصصان امور نظامی و استراتژی در قرن بیستم بود و کتاب های متعدد تحلیلی و تاریخی که در این زمینه نگاشته، جزو کلاسیک های این رشته است و به طور منظم تجدید چاپ می شود و مورد ارجاع قرار می گیرد. یکی از کتاب های اساسیش در چاپ اول با نام «روش انگلیسی جنگیدن» (The British Way in Warfare) منتشر شد، ولی در چاپ های بعدی به «استراتژی روش غیر مسقیم» (The Strategy of Indirect Approach) تغییر نام یافت که با کلیت مطلب و گونه گونگی مثال ها، هماهنگی بیشتری داشت.

ایدۀ  اصلی لیدل هارت این بود که در جنگ، حملۀ مستقیم نه بهترین راه است و نه بهترین نتیجه را می دهد. وی معتقد بود که بزرگ ترین پیروزی های جنگی تاریخ از راه های غیر مستقیم به دست آمده است، راه هایی که حریف انتظار آنها را نداشته و در مقابل نوآوری و چربدستی طرف مقابل غافلگیر شده. مثال هایی هم که برای اثبات نظرش ذکر می کرد یکی و دو تا نبود و از بین مهم ترین جنگ های تاریخ دستچین شده بود.

مشکلاتی که اخیراً آقای تقی امیرانی، سازندۀ  فیلم مستند «کودتای ۱۹۵۳» با آن ها درگیر شده است، مرا به یاد حرف های لیدل هارت انداخت. این که انگلستان در کودتای ۲۸ مرداد نقش اساسی داشته است، بر همه روشن است. این هم که نه فقط مایل قبول مسئولیت در این زمینه نیست، بل حتی به طرح مطلب هم تمایلی ندارد، همه می دانند. بخصوص که آمریکایی ها هم که طبق ترتیب معمول رفتار خودشان، می باید سال ها پیش اسناد ۲۸ مرداد را منتشر می کرده اند، به گفتۀ  خودشان هر بار با مخالفت انگلستان که شریک جرم بوده، رو به رو شده اند. یادآوری کنم که تمامی اسناد کودتا علیه آلنده که بیست سال بعد از ۲۸ مرداد واقع شده، منتشر شده، فقط ما مانده ایم منتظر.

مشکلی که آقای امیرانی با آن مواجه گشته این است که دست اندر کاران سریال «پایان امپراتوری» که در سال ۱۹۸۵ توسط کانال چهار انگلیس تهیه شده، تحت این عنوان که وی از صورت مکتوب مصاحبه با نورمن داربیشایر که از مدیران کودتا بود و برای آن سریال انجام گشته بود، استفاده کرده و با بیان این مسئله که تهیه کنندگان «پایان امپراتوری» از آن استفاده نکرده اند، به حیثیت حرفه ای آنها لطمه وارد آورده است! تهیه کنندگان «کودتای ۱۹۵۳» هم می گویند که به لاپوشانی دولت انگلستان اشاره کرده اند، نه به سازندگان سریال. ولی مدعیان دست بردار نیستند و ظاهراً می خواهند کار را به دادگاه بکشند که برای پخش فیلم مشکلات جدی ایجاد خواهد کرد و ممکن  است که کار را چند سال هم به تعویق بیاندازد.

برگردیم به مرحوم لیدل هارت. روشن است که در این ماجرا به هیچوجه نام دولت انگلستان یا دستگاه های جاسوسی اش به میان نیامده است و کسی در این باب چیزی نگفته است. ولی در ایران که روش عمل غیر مستقیم را مارک تجارتی انگلستان می شمارند و به عبارت معمول «سیاست انگلیس» از آن حرف می زنند و البته تجربیات نامطبوعی هم از  آن دارند، کمتر کسی در ترسیم خط ارتباط بین منویات دولت و شکایتی نه چندان محکم که از سوی بخش خصوصی طرح شده، تردید خواهد کرد. امیدوارم بی بی سی فارسی، به قصد رفع شبهات، باز هم مستندی در بارۀ  دایی جان ناپلئون تهیه کند تا ایرانیان را از توطئه انگاشتن این قبیل مسائل منصرف سازد.

نقداً یک توصیه برای همگان : حتماً از انصافی (Fair Play) که مردم انگلستان به خود نسبت  می دهند، شنیده اید. اگر دنبال دیدنش هستید به زمین کریکت بروید و به سیاست خارجی کاری نداشته باشید.

۴ نوامبر ۲۰۲۰، ۱۴ آبان ۱۳۹۹