اتوبوسی که چپه شد- حسن بهگر

چند روز پیش و درست بعد از به خیابان آمدن مردم و محکوم کردن هر دو جناح حکومت، بی بی سی مصاحبه ای با عنوان «سکولاریسم ستیزه جو چیست ؟» را بازپخش کرد که نشان دهنده توجه گردانندگان آن به مسئله ی سکولاریسم بود. این برنامه را قبلاً ندیده بودم و بذل توجه بی بی سی مشوقم شد که آن را ببینم و بفهمم مقصود چه بوده که دستگیرم شد.

شرکت کنندگان در این برنامه اسماعیل نوری ​علا فارغ التحصیل دانشکده معقول منقول، مهدی خلجی، ملایی که خود را خلع لباس کرده، به اضافه دو جوان، خانم آنجلا بهار دانشجوی کامپیوتر و آقای حماد جمشیدی دانشجوی مدیریت استراتژیک (که همواره دستچین بی بی سی هستند و از قضای روزگار همواره هم راست ترین مواضع رادارند).

برنامه با این جمله مجری برنامه آغاز شد : آیا دین ستیزی و سکولاریسم ستیزه جو جوّ فضای فکری را بین روشنفکران ایرانی را مسموم کرده است؟

جل الخالق! اول جا خوردم شاید کانال را عوضی گرفتم این تلویزیون جمهوری اسلامی است و بعد از وارسی دوباره معلوم شد که خیر برنامه پرگار بی بی سی است. کدامیک از میهمانان دین ستیز است و کدامیک به اسم سکولاریسم برای اسلام و مسلمانان خط و نشان کشیده که از اول اینگونه به بحث جهت می دهید؟

گوینده بعد از خراب کردن اذهان تازه پرسید آیا چنین چیزی وجود دارد؟

برنامه خطاب به آقای نوری علا شروع شد که شما سکولاریسم را به مثابه اتوبوسی دانسته اید که راهی مقصد دموکراسی است. این موجب افتراق نمی شود؟ این موجب نمی شود که شما این یا آن شخص را از اتوبوس بیرون بیندازید؟ خوب حالا اگر کسی سکولار نباشد نمی تواند دموکرات باشد؟

نوری علا که داستان سکولاریسم خودش هم مفصل است و محتوایش هم درست روشن نیست، در این حد پاسخ داد که اگر این مسافر ریگی به کفش نداشته باشد لزومی به پیاده شدن ندارد. جواب مطلقاً در حد سؤال نبود. باقی آنچه هم که گفت وافی به مقصود نبود و دفاع سستی بود از مواضع خودش.

در این میان خلجی هم یک مرتبه فیلش یاد هندوستان کرد و دنده عقب گرفت که گرچه الان مردم از اسلام نفرت دارند، ولی این جور هم نیست که فردا بشود مردم را سکولار کرد و همه چیز در دنیا نسبی است و فرضاً تفاوت بین سکولاریسم فرانسه و سکولاریسم در ایران اسلامی هم تفاوت درجه است و ماهوی نیست و از این قبیل حرف ها که اصل بحث را لوث می کند. خلاصه اینکه اصلاً سکولاریسم روندی دراز مدت است و… داستان این نیست که دولتی سیاستی تعیین کند و مردم چیزی بخواهند، باید صبر کرد که خودش درست بشود! کسی هم نگفت که فرانسه کشوری است اسماً و رسماً لائیک، ولی جمهوری اسلامی اصلاً سکولار نیست که با هم مقایسه شان بکنیم.

سپس از یک ساعت بحث نتیجه ای گرفتند که مجری از اول خطش را داده بود: اینهایی که می خواهند سکولاریسم را پیاده کنند، ستیزنده هستند و می خواهند مردم را مجبور کنند به کارهایی که نمی خواهند و… توجه بفرمایید که این برنامه در حالی بازپخش می شود که در خیابان ها مردم داد می زنند اسلام را پله کردید و مردم را ذله کردید.

البته که عشق و علاقه بی بی سی به اسلام عزیز برکسی پوشیده نیست و همین چند سال پیش مرتب برنامه ای ویژه ی حوزه ی علمیه پخش می کرد که با حمله ی 11 سپتامبر ناگهان برچیده شد. ولی گویی متصدیان امور دوباره وضو گرفته و رو به قبله ایستاده اند.

در موقعیتی که شیوه ی اندیشیدن نسل کنونی فرق کرده و نتیجه ی خرافات و مقدسات موهوم در جمهوری اسلامی را به چشم می بینند و از آن رویگردانند، بی بی سی می خواهد برگردد به نیم قرن پیش و کلمه ی سکولار را از همان ابتدا با صفت ستیزه جو همنشین می کند و برای آن تئوری می بافد. حال که مردم فریاد می زنند آخوند انگلیسی نمی‌خوایم نمی‌خوایم؛ آخوند بی خاصیت، مایه‌ی ننگ ملت؛ حکومت آخوندی، سرنگون سرنگون؛ بی بی سی می کوشد تا کسانی را که با گفتگو و روشنگری در راه جدایی دین از حکومت و سیاست فعالیت می کنند، ستیزه جو معرفی کند و لابد این اسلامی را هم که در خیابان ها شب و روز آدم می کشد، رحمان و رحیم به حساب می آورد. به هر صورت تا به حال ندیده ایم که با این همه جنایاتی که به نام اسلام و بسا اوقات با تأیید روحانیان انجام می شود، در این قبیل برنامه ها کلمه ی اسلام را در کنار صفت ستیزه جو، قرار بدهند. اگر هم بکنند که معلوم است چه سر و صدایی بلند خواهد شد که ای وای اسلام از دست رفت.

اما سکولاریسم را که اصل حرفش کنار گذاشتن خشونت مذهبی است که مردم در صلح و صفا فارغ از مذهبشان زندگی کنند ، آن هم در مملکتی که جنایات روحانیانش بر کسی پوشیده نیست، از همین الان که اصلاً دستش هم به جایی بند نیست، ستیزه جو می خوانند! اگر سکولار ستیزه جو باشد تکلیف لائیسیته هم روشن است که لابد دشمن خونی آزادی عقیده است!

می دانیم که در این قبیل برنامه ها، تهیه کنندگان از ابتدا سعی می کنند تا با انتخاب طرف های بحث، بدون اینکه حین گفتگو دخالتی کرده باشند، به مناظره جهت بدهند و حرف خودشان را به کرسی بننشانند. ساده ترین صورت کار این است که برای دفاع از نظری که به آن عنایتی ندارند، کسی را دعوت می کنند که نه فکر روشنی دارد و نه چندان از عهده ی عرضه ی مطلب و دادن پاسخ های درست و طرح سؤالات جدی، برمی آید. اینجا هم همین بود.

متولیان بی بی سی با کمک امثال خلجی و ملایان دیگر، از توده مردم هیولای مهیبی می سازند که نباید به به اعتقادات آنها دست زد. گویی این مردم همان هایی نبودند که همین چند سال پیش در همین کشور باحجاب و بی حجاب در کنار هم بودند و احترام همدیگر را هم داشتند و کسی متعرض دیگری نمی شد. مسجد کنار میخانه بود و هرکس بکار خویش مشعول بود و آب از آب تکان نمی خورد.

البته کسی هم امید واهی نداشت که از دستگاه اسلام پرور بی بی سی برای جدایی دین از حکومت آبی گرم شود. از این برنامه چیزی در نیامد که هیچ، با دست اندازهایی که برایش درست کردند اتوبوس نوری علا را هم که از اول تعادل درست و حسابی نداشت، چپه کردند. این بود نتیجه ی بحث در تلویزیونی که این همه ادعا دارد و در برنامه ای که قرار است برنامه ی روشنفکری این کانال باشد. وقتی قرار است سکولاریسم ناممکن باشد و اگر هم به اجرا درآمد، مردم را تحت فشار بگذارد، راهی باقی نمی ماند به جز رفتن دنبال اصلاح طلبان. سال هاست که توصیه ی بی بی سی به مردم ایران از این قرار است، اینجا هم فرصتی درست کردند برای تکرار همین توصیه.

ژانویه 14, 2018