کودتای 28 امرداد لکه سیاه وننگینی درتاریخ 2500 ساله ایران- جمال درودی
شصت وهفت سال ازکودتای ننگین 28 امرداد میگذرد. کودتایی که مسیرتکاملی تاریخ ایران را تغییر داد وملت بزرگی را ازاوج عظمت وافتخاربه حزین ذلت و خواری کشاند. کودتا تنها سرنوشت ملت ایران را دگرگون نکرد بلکه درمسیرحوادث جامعه بشری اثری نامطلوب بجای گذاشت. هنوز پس از گذشت بیش ازنیم قرن اثرات مخرب آن درمنطقه نمایان است.
درعظمت نهضت ملی ایران باید به این نکته توجه داشت که سه قدرت بزرگ جهان ( انگلستان، آمریکا، شوروی ) با وجود تمام تضادهای سیاسی که با یکدیگرداشتند دریک مساله به توافق رسیدند وآن سقوط دولت ملی مصدق بود.
متاسفانه امروزعده ای نابخرد وسطحی نگربراین باورند که کودتا درمدت زمانی کوتاه توسط رجاله ها پیروزشد وازاین طرزتفکرچنین نتیجه میگیرند که مصدق پایگاه مردمی نداشت. آنان یا ناآگاهند یا عناد دارند.
اگرماکودتا را چنین معنا کنیم ( توطئه– قیام ناگهانی عده ای ازسپاهیان یک کشوربرای برانداختن حکومت یا تغییر دادن رژیم ) به این نتیجه میرسیم که در28 ماه حکومت دکترمصدق هرروزیک توطئه وشبهه کودتا روی داد. کودتا ازروزی آغازشد که جمال امامی درمجلس شانزدهم پیشنهاد نخست وزیری مصدق را داد به این امید که او نخواهد پذیرفت وشاه درهمان زمان سید ضیا الدین طباطایی را کاندیدا کرده بود، ولی مصدق علی رغم خواسته آنان نخست وزیری را پذیرفت وخیلی سریع توانست با پشتیبانی ملت ایران صنعت نفت را ملی اعلام کند و خلع ید را انجام دهد. ولی این پایان کار نبود زیراعلت وجود وحیات درباروشبکه وسیع ازایادی انگلستان دروجود شرکت نفت نهفته بود، و دولت مصدق در دوجبهه داخلی وخارجی آماج حملات توطئه گران قرارگرفته بود.عجب ترآنکه شوروی درتمام دوران ملی شدن صنعت نفت وحکومت دکتر مصدق با خشم ونفرت به آن می نگریست و بوسیله ایادی خود حزب توده از راه ایجاد تشنج وهرج ومرج کاذب محیط اجتماعی را آشفته ونا امن جلوه میداد ولی مصدق با حمایت ملت ایران دربرابرتمام توطئه ها ایستاد ویکی پس ازدیگری آنها را خنثی کرد. او ازتهدید ناوگان جنگی انگلیس درخلیج فارس نهراسید، تحریم ها وفشارهای اقتصادی وجلوگیری ازفروش نفت او را ازپای در نیاورد وموفق شد برای اولین باردر ایران بودجه متعادل بدون نفت را به اجرا درآورد که این خود یکی ازافتخارات وشاهکارهای اوبود. دولت انگلیس به ناچارنزاع را به مجامع بین المللی کشاند ، مصدق با حضورخود درآن مجامع حقانیت ملت ایران را به دنیا ثابت کرد و درنتیجه پیروزمندانه وسرافراز ازآنها بیرون آمد وبه حق مردسال شناخته شد. شاه که ازابتدا با او سرسازگاری نداشت با خواسته قانونی مصدق پست وزارت جنگ مخالفت نمود و اورا واداربه استعفا کرد ولی مردم آگاه وبه پاخواسته در روزسی تیر 1331 حماسه ها آفریدند وبا نثارخون خود ازدولت دکتر مصدق پشتیبانی کردند وشاه مجبوربه عقب نشینی شد. ولی توطئه همچنان ادامه داشت وتوطئه گران موفق شدند افرادی ازنهضت ملی را با تطمیع و قول وقرارها ازنهضت جدا کنند ودرجبهه مخالف مصدق قرار دهند. درنهم اسفند با هماهنگی شاه و آخوندهای درباری وسفیرآمریکا نقشه قتل مصدق را توسط رجاله ها واوباش کشیدند که خوشبختانه موفقیتی بدست نیاوردند وبه قول معروف : « مرغ ازقفس پرید ». بازهم توطئه این بار رئیس شهربانی تیمسارافشارطوس را ربودند وبا فجیع ترین وضع به قتل رساندند و این پیامی بود به تمام افسران ارتش وشهربانی که عاقبت همکاری نکردن با شاه چنین است واین ضربه ای بود بردولت مردمی مصدق همچنان پایدارماند. توطئه دیگرازطریق پارلمان آغازشد. نمایندگانی که ازطریق درباربه مجلس راه یافته بودند با نمایندگانی که ازنهضت جدا شده بودند طرح استیضاح را پیاده کردند تا بتوانند به صورت قانونی وعدم رای اعتماد دولت راساقط کنندد، ولی مصدق با کیاست وهوشیاری بوسیله رفراندوم نقشه آنان را خنثی کرد.
دیگربرای توطئه گران راهی جزکودتا باقی نماند وننگ آن را بذیرا شدند. طرح کودتا ها درپایگاه آلپ سوییس با موافقت وهماهنگی دولت های انگلیس و آمریکا و تایید شوروی پی ریزی شد اجرا کنندگان آن طرح ها شخص شاه با همیاری جاسوسان اینتلجنت سرویس وسیا وافسران خود فروخته ارتش بود.
اولین کودتا درنیمه شب 25 امرداد توسط فرمانده گارد شاهنشاهی درمعیت تانک و زره پوش وچندین کامیون سربازان مسلح فرمان عزل مصدق را ابلاغ کردند. درهمان ساعات شب وزیرامورخارجه دکتر حسین فاطمی وچند تن از وزراء بازداشت و زندانی شدند ولی مصدق با فراست موفق شد کودتا را با شکست مواجه کند و شاه دراولین ساعات روز با هواپیما به بغداد وسپس به رم فرارکرد.
طرح دوم کودتا پس ازسه روزبه اجرا درآمد وبرای اینکه کودتا جنبه نظامی خودرا نشان ندهد ابتدا عوامل خریداری شده خود را ازاراذل و اوباش و زنان نگون بخت ( قلعه زاهدی ) را به صحنه آوردند ودرکنارآنان سریازان مسلح با تانک ها و کامیون های ارتش وشهربانی از آنان حمایت کردند و رعب و وحشت درشهرایجاد نمودند ویک یک دفاترروزنامه ها ونشریات واحزاب را به آتش کشیدند و درپایان خانه دکتر مصدق نخست وزیری را با تانکها محاصره کردند و آن را به توپ بستند وبه تصرف خود در آوردند وپس ازغارت آنرا به آتش کشیدند و بدینگونه کودتا موفق شد.
آری این بود قصه غصه ها اززبان کسی که خود شاهد آن روزگاران بود. 28 امرداد یادآور روزی است که کعبه آمال وآرزوهای ملتی به آتش کشیده شد وپرنده خونین بال آزادی برای همیشه ازاین دیار رخت بربست .
به راستی اگرکودتای 28 امرداد انجام نمیشد هرگزانقلاب مردمی 57 شکل میگرفت ؟
آنان که باد می کارند طوفان درو میکنند
شاه چنین کرد … آنچه در28 امرداد 32 کاشت … در22 بهمن 57 برداشت
اعمال وافعال مردمان وزمامداران وچگونگی وعلل پیروزیهاوشکست هاست. درآینه تاریخ جوهرحوادت ومیزان خلوص وعیارآن ارزیابی میشود.
هریک ازنسل ما تاریخ معاصرایران رابصورت عینی مشاهده کرده و به طریقی درآن مشارکت داشته ایم .همگی مزه تلخ ظلم واستبداد را چشیده ایم وسالهای سال درکنارهم مبارزه کرده ایم.انقلاب ها به ثمررساندیم. کودتاهاازسرگذراندیم. جنگ کردیم وشهیدانی دادیم. زنده بادها ومرده بادها سردادیم به خیال خود گام هایی بسوی جلوبرداشتیم درحالی که نادانسته درجا میزدیم . به هرسرمنزلی که رسیدیم فکر کردیم پایان راه است درحالی که سرابی بیش نبود وبازبه راه خود ادامه دادیم. امروزچون به گذشته نظر می افکنیم میبینیم درهمان نقطه قرارداریم که یکصد وچهارده سال پیش قرارداشتیم … ولی ناامید نشده وهمچنان به راه خود ادامه خواهیم داد .
پاینده ایران
جمال درودی : عضو شورای مرکزی جبهه ملی ایران – 27 امرداد 1399
(این نوشته طی مصاحبه ای با رادیو صدای آزادگان انتشاریافته)
